Zanim podpiszesz weksel dobrze jest się trzy razy zastanowić. Jeśli nie jesteś pewien konsekwencji, nie składaj podpisu bez konsultacji z prawnikiem. To lepsze niż podpisanie czegoś, czego implikacji do końca się nie rozumie. Z uwagi na wyjątkowo rygorystyczne zasady odpowiedzialności dłużnika, podpisanie weksla może okazać się pułapką dla naiwnych.
Weksle są wykorzystywane m.in. w transakcjach handlowych i finansowych, w celu ich ułatwienia i zabezpieczenia. Strony zawierające umowę mogą dodatkowo zabezpieczyć jej wykonanie wystawionym przez dłużnika wekslem.
W przypadku niewykonania umowy w terminie, w braku uregulowania płatności z faktury, w braku spłaty kredytu lub pożyczki, wierzyciel będzie mógł zrealizować wystawiony przez dłużnika weksel zaspokajając swoje roszczenie.
Weksel stanowi więc dodatkowe zabezpieczenie zobowiązania, mając ten walor, że daje silniejszą pozycję wierzycielowi, niż by ją miał jedynie na podstawie umowy. Dlaczego? Bo do wydania przez sąd nakazu zapłaty na podstawie weksla wystarczy prawidłowo wypełniony weksel.
Wierzyciel nie musi więc mierzyć się z ewentualnymi zarzutami co do ważności poszczególnych postanowień kontraktu, podnoszonymi przez broniącego się przed zapłatą dłużnika, jak mogłoby to mieć miejsce gdyby wierzyciel dochodził zapłaty jedynie na podstawie umowy.
Nasza oferta
- Wystawienie weksla – przygotowanie dokumentacji związanej z wystawieniem weksla takiej jak deklaracja wekslowa, czy uzupełnienie weksla in blanco;
- Analiza dokumentacji wekslowej pod kątem ryzyk dla osób ją podpisujących;
- Weryfikacja dokumentów weksli – ocena możliwości dochodzenia roszczeń z weksla;
- Przygotowanie pozwu o zapłatę z weksla i reprezentacja procesowa;
- Obrona przed pozwem z weksla i reprezentacja procesowa.
Czym są weksle?
Weksel jest papierem wartościowym, na mocy którego wystawca zobowiązuje się do zapłaty wskazanej w nim sumy (weksel własny). Weksel może też zostać np. zrealizowany przez osobę trzecią, a więc w sytuacji gdy wierzyciel wekslowy sam spełni swoje zobowiązanie wobec tej innej osoby trzeciej, regulując je wekslem swojego dłużnika.
Zazwyczaj czynność wystawienia weksla będzie miała szerszy kontekst ekonomiczny polegający na zabezpieczeniu jakiegoś zobowiązania albo uzyskaniu finansowania przez wystawienie i sprzedaż weksla własnego.
Ten szerszy kontekst wystawienia weksla nazywany jest przez prawników „stosunkiem kauzalnym”. Weksel jest bardzo rygorystycznym zobowiązaniem po stronie dłużnika i bardzo silnym uprawnieniem po stronie wierzyciela. Nieistnienie stosunku kauzalnego, jego nieważność lub inna wadliwość, mogą nie mieć wpływu na ważność samego zobowiązania wekslowego.
Oznacza to, że podpisując weksel przyjmujemy na siebie ryzyko znaczącej odpowiedzialności. Idąc ze swoim roszczeniem do sądu posiadacz weksla nie będzie musiał wykazywać podstawy gospodarczej zobowiązania wekslowego ani tego, że ta podstawa w ogóle istniała. O pewnych wyjątkach od tych zasad będziemy pisać na kolejnych podstronach.
W prawie wekslowym przewidziane są dwa rodzaje weksli: weksle trasowane i weksle własne. W pierwszym przypadku wierzyciel o zapłatę może zwrócić się na podstawie weksla do trasata, czyli dłużnika zobowiązanego do uregulowania płatności, wskazanego na wekslu przez jego wystawcę.
Przy wekslu własnym dłużnikiem i wystawcą weksla jest ta sama osoba. W ramach instytucji weksla trasowanego występują więc trzy podmioty: wierzyciel – wystawca weksla – i zobowiązany z weksla (trasat). W ramach weksla własnego występują jedynie wierzyciel – i wystawca weksla, który jest jednocześnie trasatem.
W praktyce bardzo często uczestnicy rynku posługują się określeniem weksla in blanco. Jednak nie stanowi on innej odmiany, trzeciego rodzaju weksla. Weksel in blanco to po prostu niepełna, niezupełna w treści forma weksla własnego lub trasowanego.
Weksel in blanco to weksel bez wpisanej konkretnej kwoty, czyli bez określonej sumy do zapłaty. Wystawca tego typu weksla wskazuje jedynie trasata (osobę, na rzecz której weksel jest wystawiony) i pozostawia puste pole na kwotę do zapłaty. W praktyce oznacza to, że trasat, posiadając taki weksel, może samodzielnie wpisać dowolną kwotę, na jaką chce, by weksel został zrealizowany.
Weksel in blanco może być bardziej elastyczny w pewnych sytuacjach, umożliwiając trasatowi dostosowanie kwoty do rzeczywistej potrzeby lub transakcji. Jednakże, ze względu na otwarty charakter kwoty, weksel in blanco niesie pewne ryzyko dla wystawcy, ponieważ ten może być zobowiązany do zapłaty nawet wysokiej kwoty, którą wpisze trasat.
Wykładania treści zobowiązania wekslowego
Treść zobowiązania wekslowego ustala się na podstawie tekstu weksla. W przeciwieństwie do wielu innych sytuacji, w wypadku dochodzenia roszczeń z weksla nie zastąpimy samej treści dokumentu opowiadaniem sądowi historii o tym „jak to było naprawdę”, co kto komu „obiecał telefonicznie”, ani co strony „ustaliły na WHATSAPPIE”. Zazwyczaj ten rygoryzm będzie działać na korzyść wierzyciela, chociaż może on także obrócić się przeciw niemu, jeśli np. wierzyciel zagubi weksel.
Treść weksla może podlegać wykładani w świetle art. 65 Kodeksu cywilnego. Przepis ten stanowi, że w umowach należy bardziej skupić się na badaniu, jaki był zgodny zamiar stron i cel zawartej umowy, niż opierać się na jej dosłownym brzmieniu.
Wykładnia weksla jest zdecydowanie mocniej zawężona i ogranicza się do wykładni obiektywnej, dokonywanej wyłącznie w oparciu o jego tekst. Treść zobowiązania wekslowego musi być wyczerpująco wyrażona w dokumencie weksla. Wykładnia może obejmować oczywiste błędy, łączenia, odmiany poszczególnych słów i zwrotów. Wykładania nie może jednak przekształcić się w opowiadanie historii, która nie znajduje odzwierciedlenia w dokumencie weksla.
Jak przykładowo wskazał w jednym z orzeczeń Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, nie jest dopuszczalne ustalenie kto wystawił weksel w oparciu o okoliczności nie znajdujących odbicia w tekście weksla, np. interpretując rzeczywistą wolę stron. Wiążący jest więc jedynie sens wyrażonego oświadczenia woli, ustalony w drodze wykładni obiektywnej na podstawie tekstu weksla.
Czym grozi podpisanie weksla?
Weksel jest całkowicie legalnym i powszechnie stosowanym na rynku narzędziem zabezpieczenia roszczeń i akceptowalnym instrumentem płatniczym. Wierzycielowi będzie jednak dużo łatwiej dochodzić roszczeń z papieru wartościowego jakim jest weksel, niż byłoby to możliwe w przypadku zwykłej umowy. Dlatego do podpisywania weksli podchodzić należy bardzo ostrożnie – nawet podpis na pustym blankiecie wekslowym może być bardzo brzemienny w skutki.
Tak samo podchodzić należy do pomysłu składania podpisów na czystych kartkach, co w praktyce czasami się zdarza np. aby ułatwić podpisywanie dokumentów w okresie kiedy szef firmy wyjeżdża na urlop. W praktyce zdarzały się wypadki kiedy weksel „powstał” na skutek naniesienia treści na kartkę in blanco którą nieopatrznie podpisaliśmy.
Tego rodzaju uzupełnienie treści na pustej kartce z podpisem nie stanowi ważnego zobowiązania, ale może w praktyce okazać się trudne do „odkręcenia” przed sądem.
Weksel in blanco
Weksel in blanco, inaczej zwany niezupełnym, to taki rodzaj weksla, który w momencie podpisywania nie ma uzupełnionych wszystkich pozycji. Mimo to weksel taki jest ważny i z punktu widzenia wystawcy jest on szczególnie niebezpieczny, ponieważ zawsze istnieje ryzyko, że zostanie on wypełniony niezgodnie z wolą wystawcy (choć nie zawsze działanie takie będzie skuteczne prawnie, czasami nawet może wyczerpywać znamiona przestępstwa, to jednak dłużnik będzie musiał dowodzić przed sądem, że weksel in blanco nie został wypełniony prawidłowo).
W praktyce obrotu najczęściej spotyka się weksle in blanco, które nie posiadają wypisanej kwoty do zapłaty, ponieważ ich celem jest zabezpieczenie płatności, której wysokość nie jest jeszcze ustalona. Weksel in blanco może nie zawierać także terminu płatności, a nawet nazwy/nazwiska wierzyciela, na rzecz którego ma nastąpić płatność.
Jeżeli omawiany rodzaj weksla został uzupełniony niezgodnie z zawartym przez strony porozumieniem, nie można wobec jego posiadacza zasłaniać się tym argumentem, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy jego nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa.
Błąd w wystawieniu weksla
Jak orzekł Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej w wyroku z 18 stycznia 2012 r., sygn. akt II CSK 296/11, wykładnia weksla może być nakierowana wyłącznie na uściślenie znaczenia poszczególnych zwrotów, usunięcie oczywistych pomyłek oraz błędów językowych, gramatycznych itp. Jak wskazywał w tym orzeczeniu Sąd Najwyższy, brak formalny weksla np. niepodanie roku w dacie wystawienia, nie może być usunięty na podstawie okoliczności towarzyszących wystawieniu weksla, a niewynikających z jego treści.
Przedawnienie roszczeń wekslowych
Warto pamiętać, że weksel nie chroni roszczenia dożywotnio. Ulegają one przedawnieniu w różnych terminach w zależności od rodzaju roszczenia i tego, kto jest zobowiązanym. Roszczenia:
- przeciw akceptantowi weksla (inaczej: przyjemca, trasat po przyjęciu weksla, z chwilą złożenia na nim podpisu), przedawniają się z upływem 3 lat trzech, liczonych od dnia płatności weksla;
- posiadacza weksla przeciw indosantom i wystawcy – z upływem roku, licząc od dnia protestu, dokonanego w należytym czasie, w przypadku zaś zastrzeżenia „bez kosztów” – licząc od dnia płatności;
- indosantów między sobą i przeciw wystawcy – z upływem 6 miesięcy, licząc od dnia, w którym indosant wykupił weksel, albo w którym sam został pociągnięty z weksla do odpowiedzialności sądowej.
Co istotne, bieg terminu przedawnienia może ulec przerwaniu lub zawieszeniu. Szczegółowe okoliczności każdej sprawy mogą mieć wpływ na termin przedawnienia. Dlatego też, w celu uzyskania dokładnych informacji dotyczących przedawnienia konkretnego roszczenia wekslowego, wykładni weksla, czy tego jak prawidłowo sporządzić weksel, warto skonsultować się z radcą prawnym, adwokatem, jako specjalistą w dziedzinie prawa cywilnego i ustawy wekslowej.
Najczęściej zadawane pytania
Poręczenie weksla – jaki jest zakres odpowiedzialności poręczyciela?